Αγαπητέ αδελφέ μου,
Χαίρε και υγίαινε !
Έλαβα τις παρατηρήσεις στο βιβλίο που ετοιμάζω με την ακολουθία της Αναλήψεως, πλήρη, ήτοι εσπερινός – όρθρος – θ. λειτουργία, για χρήση στο αναλόγιο που υπηρετώ, αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να σε ευχαριστήσω για την τιμή που μου έκανες να «σκύψεις» σε έργο δικό μου (στην ουσία τίποτε δεν είναι δικό μου) και κατά δεύτερον να σε ευχαριστήσω επίσης για τα αποσταλέντα δικά σου μαθήματα !
Όποιος είδε τα γράμματα σου δηλ. τον γραφικό σου ιδιαίτερο χαρακτήρα θα αναφωνήσει : «Ω τον καλλιτέχνη !».
Καθ’ ένας από μας, αγαπητέ αδελφέ μου, κουβαλά είτε εκουσίως, είτε ακουσίως και ένα δάσκαλο ή αν θέλεις και μια νοοτροπία του ψάλλειν. Όμως ο Κ. Πρίγγος είχε γράψει (ιδιοχείρως μάλιστα) ότι : «πολλοί μαθηταί μου παρέφθειραν και διέφθειραν, εν πολλοίς την ψαλτική τέχνη και το χειρότερο, αυτήν την διαφθορά προσπαθούν να επιβάλουν ως παράδοσιν». Βεβαίως και ο Κ. Πρίγγος δεν είναι στο απυρόβλητο, διότι εκείνος ήρχισεν «χειρών αδίκων» εναντίον της παράδοσης που παρέλαβε από τον διδάσκαλόν του ΙΑΚΩΒΟΝ ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΝ και ήρχισεν εκείνα τα …. «του κατ’ έννοιαν ψάλλειν», ως να είχε πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά και γνώση του αντικειμένου σε βάθος ..…Και χαράσσω αυτές τις γραμμές, εγώ ο ταπεινός ψάλτης, που το δωμάτιο μου κοσμεί η φωτογραφία του…. Γιατί άλλο ύφος, και άλλο βαθιά γνώση του αντικειμένου (μουσικής). Ίσως «περάσει» από το μυαλό σου ότι, εγώ ο τιποτένιος, θέλω να μειώσω τους Άρχοντες Πρίγγο και Στανίτσα ως ΨΑΛΤΕΣ και ως εκτελεστές της πατρώας βυζαντινής μουσικής …(άπαγε της βλασφημίας)….Το λάθος τους ήταν οι επεμβάσεις καλλωπισμού (λίφτινγκ το λέμε σήμερα) οι διασκευές, επισκευές, συντμήσεις, ανακατασκευές και ….δεν συμμαζεύεται…Ο Ναυπλιώτης, ερωτηθείς υπό Αθηναίων Πρωτοψαλτών, αν έχει γράψει έργα δικά του απάντησε : «τι να γράψω; όλα μας τα παρέδωσαν οι μεγάλοι διδάσκαλοι και πατέρες ημών τέλεια και πλήρη. Αν έχουμε καινούργιες ακολουθίες ίσως τότε τολμήσω να μελοποιήσω αυτούς τους νέους αγίους, αλλά με μια προϋπόθεση, πάνω στις παραδοσιακές γραμμές, πάνω στις γραμμές του τραίνου, που ονομάζεται βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και ψαλτική τέχνη. Κάθε άλλο είναι εκτροχιασμός και παραφθορά».
Ο δάσκαλος μας Γεώργιος Αγγελινάρας έγραψε μια εμπεριστατωμένη, από κάθε άποψη, επιστημονική μελέτη με τίτλο : «η ακαρπία της διασκευής και το γόνιμον του πρωτοτύπου». Εκεί μέσα τα λέει όλα ! Ο έχων ενδιαφέρον ας προστρέξει για να μάθει τι εστί «κλασσική βυζαντινή μουσική» και να κάμει μια αντιδιαστολή με την κλασσική (παγκόσμια) μουσική, που ας τολμήσει κάποιος να «πειράξει» ένα Μπετόβεν, ένα Μότσαρτ κ.α. Εμείς βεβαίως οι ψάλτες έχοντες «ξεχειλισμένο» ψευτοεγωισμό μπορούμε να διορθώνουμε ένα Πέτρο που τον προσκυνούσαν δυτικοί και ανατολίτες μουσικοί…
Μου γράφεις «να απογαλακτιστώ από τον ΠΕΤΡΟ» ….Μα είναι δυνατόν, τώρα, ύστερα από 40 χρόνια μελέτης, σπουδής, ανάλυσης και εργαστηριακής – επιστημονικής ερεύνης, να μου γράφεις να αφήσω το φως το αληθινό και να επανέλθω στο «φως το ηλεκτρικό». Εδώ μιλάμε για «ΦΩΣ ορθόδοξον – εκκλησιαστικόν και ουχί κοσμικόν» όπως έλεγε ο γέροντάς μου, αείμνηστος Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος! Να αφήσω τον γίγαντα της μουσικής, της θεολογίας, της ελληνικής γραμματείας (γλώσσας) και να ασχοληθώ με αυτούς που «βλέπουν» την μουσική της ορθοδόξου πίστεως μας ως μια λαϊκό-δημοτική μουσική, ως τραγουδάκια φτηνά και εξεζητημένα, έχοντας επένδυση (δήθεν) εκκλησιαστική, με γλυκανάλατους λαρυγγισμούς και ανούσιες επιχρίσεις ;
Η μουσική μας αδελφέ μου έχει βασιστεί επάνω στην ελληνική γλώσσα και δη στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και ποιητές (τραγωδία – κωμωδία) και όπως η γλώσσα έχει νόμους, κανόνες και κυρίως «προοπτική», έτσι και οι βυζαντινοί στηρίχθηκαν επάνω σ’ αυτό το οικοδόμημα. Διάβασε εάν θέλεις να μάθεις το βιβλίο του Ν. Τωμαδάκη, του μεγάλου αυτού καθηγητή, «κλείς της ορθοδόξου υμνογραφίας» και τότε να δούμε αν θα τολμήσεις να «βάλεις χέρι» σε οποιοδήποτε τροπάριο. Όταν έμαθα αυτά τα ολίγα, πέταξα τόνους χαρτιού με …..μαθήματα μου….και γελούσα για τα «απόβλητά» μου. Αδελφέ μου, ο δάσκαλός μας Γ. Αγγελινάρας λέγει διαρκώς ότι εάν δεν σπούδαζε αγιογραφία ίσως να μη καταλάβαινε ποτέ την ψαλτική. Δυο τέχνες «θυγατέρες» της ορθόδοξης θ. λατρείας. Με βάθος, με προοπτική, με σημειολογία, με θεολογία, με συμβολισμούς κ.α. που θέλουν σπουδή, μελέτη, εν τέλει υπακοή και ταπείνωση.
Αγαπητέ !
Γράφεις για νοηματική απόδοση ή όπως γράφουν κάποιοι θολοκουλτουριάρηδες «απόδοση κατ’ έννοιαν».… Θέλω να σε ρωτήσω. Γιατί δεν αλλάζετε και το «τη υπερμάχω» ; Αν σας «βαστάει» κάντε το … θα σας πάρει στο κυνήγι ο κόσμος με τις πέτρες….. όταν το τροπάριο αυτό ψάλλεται αιώνες τώρα κατά την παράδοση σύμφωνα με το ποιητικό του μέτρο και όχι «κατ’ έννοιαν»…. Διανοήθηκε κανείς να ψάλει «ευχαριστήρια αναγράφω σοι…» και όχι να σταματήσει στο «αναγράφω σοι»; Η λέξη ευχαριστήρια, αδελφέ μου, νοηματικά ανήκει στον επόμενο στίχο «ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου….». Το κοντάκιο αυτό του Ακαθίστου είναι γραμμένο σε δεκατετρασύλλαβο μέτρο. Όπως και όλα τα τροπάρια της ορθοδόξου ελληνικής μουσικής έχουν μέτρα. Εν τέλει, εάν είσαι υπέρ της έννοιας τότε άλλαξε και τον εθνικό μας ύμνο.
Σε γνωρίζω από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή.
Εσύ να λες «σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού» και να σταματάς εκεί.
Θα μπορούσα να σου πω χίλια, εκατομμύρια παραδείγματα, θα σταθώ όμως σε δυο σύγχρονα, που τα έλεγε ο Θ. Στανίτσας.
Το πρώτο μια και αρχίζει το τριώδιο. Στο τροπάριο «της μετανοίας…» έλεγε «ναόν», έβαζε σταυρό και συνέχιζε «φέρων», χάριν μη παρατονισμού (δήθεν). Επίσης στο προσόμοιο της Κυριακής της ορθοδοξίας έλεγε «την ιεράν αναστήλωσιν των εικόνων…» χάριν της εννοίας…
Ρωτώ, ήξερε ότι όταν μια λέξη τονίζεται στη λήγουσα (ναόν) και η επομένη στην παραλήγουσα (φέρων) η στην προπαραλήγουσα, μεταφέρεται ο τονισμός στην επομένη λέξη ; (μη μου πεις πάλι ότι με δυο κλάσματα λύνεται το πρόβλημα, γιατί τότε μπαχαλοποείται η υμνολογία της εκκλησίας μας). Στο δε προσόμοιο η μετατροπή που επιφέρει είναι απαράδεκτη, γιατί χάνεται το μέτρο του επτασυλλάβου στίχου του προσομοίου. Ο αείμνηστος Αλέξανδρος Μουτάογλου όταν ήκουσε αυτά είπε : «τι είναι αυτά ; από που τα έφερε ; από τον Γαλατά ;» Ο δε Σταμάτιος Παπαμανολάκης μου επιβεβαίωσε τον Μουτάογλου λέγοντας «εμείς με τον Πρίγγο ποτέ δεν τα είπαμε έτσι».
Θα με ρωτήσεις τώρα και πιο είναι το ζητούμενο ; να καταλαβαίνει το νόημα ο κόσμος ή να εφαρμόζουμε τους τύπους και τους κανόνες. Απαντώ ευθέως : ΓΝΩΣΗ, ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Το φάρμακο αδελφέ μου, είναι η γνωριμία μας με την ελληνική γλώσσα και η γνώση της ορθοδόξου πίστεως μας !
Μένω για λίγο αδελφέ μου στα μέτρα και τις διαστολές. Ο χρόνος και ουχί ο ρυθμός (εμείς στη λατρευτική μουσική – προσευχή, δεν έχουμε ρυθμούς, η προσευχή δεν χορεύεται, μετριέται με τον μονό ή απλό ρυθμό. Τίποτε λιγότερο – τίποτε περισσότερο. Είδες αδελφέ μου στα κλασικά κείμενα ή σε κάποιο ποίημα να υπάρχουν διαστολές; Όλα τα ποιητικα-μουσικα κείμενα π.χ. κάποιοι νομίζουν ότι το «ερχόμενος ο Κύριος…» δεν έχει μέτρα και το διασκευάζουν κατά το δοκούν… Ε τότε τους λέγω ότι είναι νυχτωμένοι βαθιά. Όλα τα ποιητικά κείμενα της Εκκλησίας μας, ακόμη και τα λεγόμενα χύμα, λέγει ο Ν. Τωμαδάκης έχουν μέτρα, έχουν νόμους, έχουν κανόνες και βάση την γραμματική και το συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Επίσης βασίζονται στην ορθόδοξη θεολογία.
Έγραψες ότι το πασαπνοάριο του Ιωάννου είναι καλύτερο από του Πέτρου. Ίσως δεν το έχεις ακούσει από μεγάλους δασκάλους γι’ αυτό το λες ! Για να πεις Πέτρο αδελφέ μου, πρέπει να σου δώσει κάποιος το «κλειδί», αλλιώς ο Πέτρος δεν ανοίγει εύκολα, όπως πολύ επιδερμικά γράφουν και λέγουν κάποιοι. Ο Πέτρος είναι πολύ πιο δύσκολος από τους σημερινούς «τριγοργάδες».
Για δες ένα ωραίο : γράφει ο Ιωάννης στου Αίνους του Β’ ήχου, στο τροπάριο «Πάσα πνοή και πάσα κτίσις…» και στη θέση «ότι δια του Σταυρού τον θάνατον κατήργησας….», βάζει πλ. Β’. Προς τι αφού κατήργησε δια του σταυρού τον θάνατον, τότε αυτός γιατί στενοχωρείτε; Και ξέρεις μέσα στο αναστασιματάριο του, το οποίο μας επιβλήθηκε, πόσα τέτοια υπάρχουν; Αμέτρητα!
Γράφεις κάπου για «επιπεδοποίηση» της μελωδίας από τον Πέτρο. Αδελφέ μου για ψάξε λίγο στην παγκόσμια ιστορία της μουσικής για να δεις τι επίπεδο μουσικού ήταν ο Πέτρος. Ανατολικοί και Δυτικοί τον είχαν και τον έχουν στο υψηλότερο σκαλοπάτι. Πέθανε και εναπόθεσαν τα όργανα τους στο τάφο του και μου λες τώρα ότι ο Πέτρος….. Μα ποιος, ο Πέτρος ήταν επίπεδος ; Δεν θέλω να σε στενοχωρήσω, αλλά «άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας», ή «κουκιά φάγατε, κουκιά μαρτυράτε» κατά τον Αλέξανδρο Μουτάογλου.
Επίσης παρατηρείς ότι στο Δ’ αντίφωνο των αναβαθμών ο Πέτρος χαμήλωνε στο «υψούτε» και ύψωνε στο «λαμπρύνεται»….. Μα τόσο μακριά από την ορθόδοξη θεολογία και θεώρηση είσαι αδελφέ μου;
Τα «άρθρα» γράφεις δεν τονίζονται. Έτσι την πάτησε και ο Πρίγγος στο της Μ. Εβδομάδος «Τω την άβατον…» που το ισοπέδωσε….ως άρθρο.. Όμως εδώ το «Τω» επέχει θέση προσωπικής αντωνυμίας, γιατί αναφέρεται σε εκείνον και όχι σε οποιονδήποτε άλλο. Τα άρθρα τονίζονται ή όχι ανάλογα με το κείμενο. Όχι στην ισοπέδωση…..
Θα μπορούσα να γράφω για ώρες, όμως δεν θέλω να σε κουράσω.
Ζητώ συγγνώμη αν σε στενοχώρησα ή σου δημιούργησα κάποιο πρόβλημα. Όμως «φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια.
Σε ασπάζομαι αδελφικώς και σε προτρέπω να μελετήσεις το βιβλίο του Κυριακού Φιλοξένους που υπάρχει δωρεάν στο διαδίκτυο για να δεις ότι το 98% των τροπαρίων της εκκλησίας μας είναι βασισμ
ένα 100% επάνω στην ελληνική ποίηση (δράμα – κωμωδία). Εάν αυτό δεν το κατανοήσετε και δεν το γνωρίσετε θα βρίσκεστε σε πλάνη και επάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί από το οποίο αν πέσετε δεν θα τραυματισθείτε μόνο εσείς, αλλά θα τραυματίσετε και μια μακραίωνη παράδοση, μια ιερή παρακαταθήκη και θα επιφέρετε εκ των έσω την επιπεδοποίηση !