Επειδή το τελευταίο διάστημα βλέπω, ακούω και διαβάζω από τους διάφορους «πατριαρχικομουσικολογούντας» διάφορα φαιδρά και άνευ σημασίας και ουσίας… και επειδή συνεχίζουν τα: «μου είπε», «το άκουσα», «το διάβασα», «έχω την πληροφορία», «πιστεύω» και λοιπά…, θυμήθηκα τον αείμνηστο Πάτροκλο Πανανίδη που μου έλεγε: «μικρέ πρόσεχε γιατί οι μεγαλύτεροι ψεύτες είμαστε εμείς». Χωρίς να έχουν «αποδείξεις και ονόματα», διαδίδουν ψεύδη ασύστολα… κατά το δοκούν.
Δημοσιεύω σήμερα τα Λειτουργικά του Μάρκου Βασιλείου και την ιστορία τους, καθώς και δύο μόνον σελίδες από τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΑ, προς γνώσιν και συμμόρφωσιν.
Η Βυζαντινή Μουσική είναι εκκλησιαστική και έχει νόμους, κανόνες άγραφους και γραπτούς! Οι πατέρες ημών «ελάλησαν περί του πώς ψάλλειν».
Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω!
Όποιος δεν συμμορφώνεται, αργά ή γρήγορα θα βρεθεί προ αδιεξόδου. Η εκκλησιαστική μας μουσική, το πανίερο αυτό «σώμα», θα τον αποβάλει.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΓΟΜΕΝΩΝ «ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ»
Πριν από πάρα πολλά χρόνια, είχα την ευλογία από τον Θεό και την εξαιρετική τιμή εκ μέρους των: Κωνσταντίνου Καλλινίκου καθηγητού της ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης, Σταματίου Παπαμανωλάκη επί 30ετίαν βοηθού του Κ. Πρίγγου, Νικολάου Συμεωνίδη (συγγενούς μου) Δομεστίκου του Κ. Πρίγγου (αειμνήστων πλέον), αλλά και του π.Σεραφείμ Φαράσογλου πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Θρόνου να «μαθητεύω και να συνδιαλέγομαι» σε θέματα Βυζαντινής Μουσικής, της Πατριαρχικής τάξεως και του τυπικού.
Ένα από τα θέματα τα οποία είχαν «καρφωθεί» κυριολεκτικά στο μυαλό μου και με προβλημάτιζαν όλα αυτά τα χρόνια ήταν: ποία είναι τα «γνήσια Πατριαρχικά» Λειτουργικά; Αυτά τα εις «κλιτόν ύφος» ή τα εις ήχον πλ. Α΄;
Στο θέμα αυτό, και οι τρεις μού απάντησαν «εν ενί στόματι και μιά καρδία»: τα γνήσια Πατριαρχικά Λειτουργικά είναι τα εκ του ΝΗ τόνου «χύμα» εις «ύφος κλιτόν» (και ουχί εκ του ΔΙ ως τα παρουσίασε ο Κ. Ψάχος), με συμπλήρωμα το γνωστόν «Άξιον εστίν» Γρηγορίου, το επονομασθέν σύνηθες ή το «κλασικόν» κατά Α. Βουδούρην, το μόνον κατά Βιολάκην (αναφέρει ρητώς εις το τυπικόν του) «ψαλλόμενον εν ταις Θ. Λειτουργίαις Ιωάννου του Χρυσοστόμου». Όσον αφορά το εκ του ΝΗ, παραπέμπω τους ενδιαφερομένους εις τας εκδόσεις: Θεοδοσίου Γεωργιάδου και Αλεξάνδρου Κεχαγιοπούλου καθώς και εις το θεωρητικόν του Δημητρίου Παναγιωτοπούλου. Τώρα πως ο Ψάχος τα έδωσε στον ΔΙ, δεν μπορώ να απαντήσω. Μάλιστα, τόσον ο Σ. Παπαμανολάκης, όσον και ο π. Σεραφείμ Φαράσογλου, με διαβεβαίωσαν ότι οι Άρχοντες Πρωτοψάλτες, τους οποίους υπηρέτησαν ως βοηθοί εις τα Πατριαρχικά αναλόγια, ουδέποτε τα έψαλαν εκ του ΔΙ, αλλά εκ του ΝΗ, ήτοι μίαν τετρατονίαν χαμηλότερα, εις ένδειξιν σεβασμού προς τον λειτουργούντα. (Υπάρχουν προς τούτο ηχογραφήσεις Κ. Πρίγγου και Αλεξάνδρου Μουτάογλου.)
Αυτά, λοιπόν, τα λειτουργικά εψάλοντο μέχρι της αναρρήσεως εις τον Πατριαρχικόν Θρόνον του Μελετίου Μεταξάκη, ο οποίος απαίτησε (Αμερικανοφερμένος γαρ) να αλλάξει η «κατάσταση» και να ψάλλουν πιο «χαρούμενα» Λειτουργικά. Η αντίδρασις ψαλτών τε και πιστών, μεγάλη. Υπήρξαν παραιτήσεις και άλλα «παρατράγουδα»… Και τότε ευρέθησαν, στα συρτάρια των γραφείων του Πατριαρχείου, τα Λειτουργικά του αειμνήστου Χαρτοφύλακος Μάρκου Βασιλείου, τα οποία κάποιος εκ της Πατριαρχικής αυλής, γνωρίζων βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική, έψαλε εις τον Πατριάρχην. Μόλις τα ήκουσε, κάλεσε τον παραιτηθέντα πρωτοψάλτη Ιάκωβο Ναυπλιώτη, να επανέλθει και να ψάλει αυτά τα οποία ευρέθησαν. Ο Ναυπλιώτης του είπε, ότι αυτά ψάλλονται ήδη εις τας ενορίας της Πόλεως και δεν αρμόζουν εις τα πατριαρχεία. Τελικά, ευρέθη «η χρυσή τομή» και έτσι άρχισαν σιγά – σιγά να ψάλλονται και εις τον πατριαρχικό ναό. Μάλιστα, όπως με διαβεβαίωσαν όλοι οι προαναφερθέντες, τις περισσότερες φορές τα έψαλαν τα «παιδάκια» των ψαλτηρίων χορωδιακώς, βοηθούμενα από τους Δομεστίκους. Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Πανάς με διαβεβαίωσεν ότι αυτά του ενεπιστεύθη και ο Κωνσταντίνος Πρίγγος, ο οποίος μάλιστα του είπε ότι δεν ήταν και ακριβώς όπως τα ξέρουμε σήμερα, αλλά διαμορφώθηκαν πρώτα από τον Ιάκωβο και κατόπιν από τον Κ. Πρίγγο, ο οποίος έγραψε και δικό του «Σε υμνούμεν…». Μάλιστα, ο Σταμάτιος Παπαμανωλάκης μου δώρισε χειρόγραφο του Αγγέλου Βουδούρη με τα γνήσια Λειτουργικά του Μάρκου Βασιλείου, τα οποία είναι πολύ πιο απλά από τα γνωστά και χωρίς «Κύριε ελέησον» «Παράσχου Κύριε» κλπ.
Αναφέρω επίσης ένα περιστατικό που μου το είπε ο αείμνηστος συγγενής μας Νικόλαος Συμεωνίδης. Όταν ερωτήθηκε ο Κ. Πρίγγος γιατί στα Λειτουργικά του δεν γράφει «Κύριε ελέησον» «Παράσχου Κύριε» κλπ. απάντησε: «Μα καλά, αυτά ψάλλονται; «Χύμα» λέγονται πάντα». Το ίδιο μου είχε αναφέρει και ο π.Σεραφείμ, αλλά και ο Δάσκαλός μου Α. Καραμάνης.
Ταύτα προς αποκατάστασιν της αληθείας. Τώρα αν άλλος, άλλα γνωρίζει, θα χαρούμε να μάθουμε την αλήθεια, άλλα με στοιχεία και ντοκουμέντα. Εμείς, τα ανωτέρω απομαγνητοφωνήσαμε από τις ατελείωτες εγγραφές που υπάρχουν στο αρχείο μας, με τους προαναφερθέντες αειμνήστους Διδασκάλους ημών.
Με αγάπη προς όλους του εν Χριστώ αδελφούς!
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΡΛΑΚΗΣ
(Κάνοντας δύο φορές «κλικ» επάνω στα μουσικά κείμενα, εκείνα μεγεθύνονται για ευκολότερη ανάγνωση.)
